top of page

tumblr.

ve onun tuhaf kültürü

65f0f748d8b0b20988accdc4e5d4d061.jpg
awf.jpg

Genel Bir Bakış

2007 yılında kurulan Tumblr, ilk bakışta oldukça karmaşık bir sosyal medya platformu olarak görülebilir. SimilarWeb'in verilerine göre siteyi ilk kez ziyaret edenlerin yüzde 41,95'i platforma bir daha giriÅŸ yapmamıştır. Standart profil sayfalarına sahip olan Instagram ve Twitter’ın aksine, tasarım esnekliÄŸine sahip birkaç sosyal medya platformundan biridir. Kullanıcıların büyük bir çoÄŸunluÄŸu kimliklerini gizlemekte ve tanımadıkları kullanıcılarla iletiÅŸim kurarak platformda zaman geçirmektedir. Tercih edilen ilk iletiÅŸim yolu olarak birbirlerine anonim sorular soran kullanıcılar, arkadaÅŸ ve aile bireyleri ile iletiÅŸim kurmaktan kaçınmaktadır. Hatta tanıdık birinin Tumblr hesabını bulması, kullanıcılar arasında korkuyla karşılanmaktadır. Bunun nedeni, Tumblr’ın diÄŸer sosyal medya platformlarına kıyasla çok daha kiÅŸisel olmasıdır. Adeta özel bir günlük gibi kullanılan ve hissedilen duyguların çoÄŸunlukla görsel yollarla yansıtıldığı bu platform, kendini tuhaf ve yaratıcı bir özgürlük alanı olarak nitelendirmektedir.

Ancak bu kiÅŸiselliÄŸin aksine paylaşılan görsel içerikler kiÅŸisellikten oldukça uzaktır. Kullanıcılar kendi fotoÄŸraflarını deÄŸil; ünlülerin, modellerin, popüler figürlerin veya filmlerin, dizilerin, manzaraların, çizimlerin, hayvanların, eÅŸyaların görsellerini paylaÅŸarak diÄŸer kullanıcılara tarzlarını ve beÄŸenilerini yansıtmaktadır. Bunların büyük bir çoÄŸunluÄŸu baÄŸlamından koparılan GIF’lerden, yani birkaç saniyelik hareketli görsellerden oluÅŸmaktadır. Ancak kullanıcıların zevklerini ve duygularını ifade etmelerinin tek yolu hareketli veya hareketsiz görsellerden ibaret deÄŸildir; yaÅŸanılan anılar, kurgusal hikayeler ve ÅŸiirler karakter sınırlamasına tabi olmadan paylaşılabilmektedir. Paylaşımların altına çeÅŸitli etiketler ekleyerek benzer zevklere sahip kiÅŸiler birbirlerini bulabilmektedir. Tumblr’ı diÄŸer sosyal medya platformlarından farklı kılan da bu çeÅŸitliliktir. Kullanıcılar benliklerinin tüm yönlerini, hatta gizli olanları bile yansıtabileceÄŸi güvenli bir platformdur.

original (5).jpg
1364788.jpg
catprism.jpg

Güvenli Bir Alan

2010’ların başından ortalarına kadar en parlak dönemini yaÅŸayan Tumblr’ı diÄŸer sosyal medya platformlarından ayıran en önemli özelliklerden biri, gençlere hitap etmesine raÄŸmen “yetiÅŸkinlere yönelik” cinsel içerikli paylaşımlara izin verilmesidir. Ancak söz konusu cinsellik, ana akımda popüler olmayan “alternatif” bir cinselliÄŸi ifade etmektedir. Hem cinsel içeriklerin rahatça paylaşılabilmesi hem de anonim kullanımın tercih edilmesi, Tumblr’ı toplum tarafından marjinalize edilen farklı kimlik ve yönelimlere sahip kiÅŸiler için güvenli bir alan haline getirmektedir. Cinsiyetlerini ve cinselliklerini sorgulayan insanlar için rehber olmaya adanmış bloglar, bu kiÅŸiler için bir deneyim, paylaşım ve bilgi yuvası olabilmektedir. Kimlik ve yönelimlerini keÅŸfeden kullanıcılar, benzer deneyimlere sahip arkadaÅŸlar edinebilmekte ve çeÅŸitli topluluklara katılabilmektedir. Yani Tumblr kullanımı anonim olsa da oldukça sosyaldir. Asıl ilginç olan ise bu alternatif kültürün ortaya çıkmasının hedeflenmemesidir. Böylesi eÅŸsiz bir ortamı saÄŸlayan platform yöneticileri deÄŸil, kullanıcı topluluÄŸunun kendisidir. Ancak Tumblr’ın ortaya çıkan bu alternatif kültürü desteklemediÄŸi düÅŸünülmemelidir. Platform yöneticileri BuzzFeed News’e gönderdikleri bir mailde ÅŸirketlerinin bu insanlar için yuva olmaktan gurur duyduÄŸunu dile getirmiÅŸlerdir.

catprism.jpg
tumblr_o57w4pVO4s1rnaacxo1_1280.jpg

Norm dışı kimlik ve yönelimlere sahip gençlerin sosyal medya platformlarını kullanma pratiklerini inceleyen Scrolling Beyond Binaries baÅŸlıklı araÅŸtırma projesi, 16-35 yaÅŸ arası 1.300’den fazla kiÅŸi ile görüÅŸerek Tumblr’ı tercih etme nedenlerinin baÅŸka ÅŸekilde kurulamayan sosyal baÄŸlantılar olduÄŸunu ortaya koymuÅŸtur. Katılımcılar tarafından benzer sorunlar yaÅŸayan akranlarla iletiÅŸim kurmak, arkadaÅŸ ve aile bireyleriyle konuÅŸmaktan daha kolay ve az riskli bulunmuÅŸtur. Tumblr’da arkadaÅŸ edindiklerini ve bunu yaparken kendilerini güvende hissettiklerini dile getiren katılımcılar, aksi bir durumda kullanıcıları engelleyerek hayatlarından tamamen çıkarabildiklerine dikkat çekmiÅŸlerdir. Bir baÅŸka deyiÅŸle Tumblr, kimlik ve yönelim eÅŸitliÄŸinin henüz bir rüya olabildiÄŸi ve temel insan haklarının kolayca çiÄŸnenebildiÄŸi bu günlerde marjinalize edilen gençlere ifÅŸa olma olasılıklarının daha düÅŸük olduÄŸu bir sığınak olmaktadır. Gündelik hayatta kendilerini güvende hissetmeyen bu gençler, yaÅŸadıkları deneyimleri akranlarıyla paylaÅŸarak yalnız veya yanlış olmadıklarını fark etmektedir. Tumblr üzerinden edindikleri seçilmiÅŸ aileleri, onları oldukları gibi kabul etmeyen toplumun vermesi gereken kabul edilme hissini onlara saÄŸlamaktadır.

717a11a38b0cc66b6cfcca21eb4607ef.jpg
tumblr_static_c6fwz2q5onc4k0gkcko88gcck.jpg

Alternatif Bir Kültür

Tumblr’ın kapsayıcılığı yalnızca kullanıcılara deÄŸil, ana akım popüler kültür içerisinde yer bulamayan sanatçılara da kendilerini ifade edebilecekleri ve sanatlarını icra edebilecekleri bir alan yaratmaktadır. Alternatif sanat üreten, güzellik standartlarına uymayan, norm dışı kimlik ve yönelimlere sahip sanatçılar burada hedef kitlelerine ulaÅŸabilmektedir. Onlara bu alanın açılabilmesini saÄŸlayan belki de en önemli etken, diÄŸer sosyal medya platformlarıyla dalga geçercesine “mavi tik” özelliÄŸinin isteyen herkese verilmesidir. Sosyal medya platformlarının hangi kullanıcılara mavi tik verileceÄŸi konusunda farklı kuralları olsa da temel ilke, kullanıcının “kayda deÄŸer” biri olmasıdır. Bu da mavi tike sahip olan kullanıcıya algoritma önceliÄŸi tanıyarak kullanıcılar arası hiyerarÅŸi yaratmaktadır. DiÄŸer bir deyiÅŸle, halihazırda popüler olanın öne çıkarılmasıyla popüler olmayanın kendini göstermesi zorlaÅŸtırılmaktadır. Oysa Tumblr, herkesin eÅŸit düzeyde söz hakkına sahip olduÄŸu anarÅŸik bir platformdur.

tumblr_nqknbp1dRw1qzywvpo1_1280.png

Kullanıcıların kendilerini nasıl sundukları konusunda onlara daha fazla kontrol olanağı saÄŸlayan Tumblr'ın içerik denetimini esnek tutması ve platformun anonim kullanım pratiÄŸi, ifade özgürlüÄŸünün kalesi olarak anılmasını saÄŸlamıştır. Tuhaf bir ütopya olarak adlandırılmasının nedeni, bu denetim esnekliÄŸi sebebiyle diÄŸer sosyal medya platformlarında çeÅŸitli engellerle karşılaÅŸan cinselliÄŸin Tumblr’da memnuniyetle karşılanmasıdır; özellikle heteronormatif dünyada daha uygunsuz bulunan norm dışı cinselliklerin. Bu sayede Tumblr, queer kültürün bir parçası haline gelmiÅŸ, dahası karakter sınırlamasının bulunmaması alternatif bir kurgusal hikaye (fandom) kültürünün oluÅŸmasına yol açmıştır. Ancak tüm bu özgürlük, depresyonun ve melankolinin estetize edildiÄŸi karşıt bir kültürü de beraberinde getirmiÅŸtir. Tumblr kullanıcıları, Instagram’daki insanların ulaşılamaz vücut tiplerini romantikleÅŸtirdiÄŸi gibi psikolojik rahatsızlıklarını romantikleÅŸtirmeye baÅŸlamıştır. Ne de olsa kiÅŸinin depresyonla mücadelesini anonim olarak yansıtması çok daha güvenilir ve kolaydır.

tumblr_nqknbp1dRw1qzywvpo1_1280.png
file (3).jpg
original.png

Bu Bir Son Mu?

Aralık 2018’de platformda çocuk pornosu bulunması sebebiyle Tumblr’ın Apple Store’dan kaldırılmasıyla her ÅŸey deÄŸiÅŸmiÅŸtir. Tumblr içeriÄŸin hemen kaldırıldığını söylemiÅŸ ancak kısa süre içerisinde “yetiÅŸkinlere yönelik” içeriklerin tamamını yasaklamıştır. Apple’ın yönergesindeki “sakıncalı” tanımı tehlikeli derecede belirsizdir ve bu durum queer içeriklerin de tasfiyesiyle sonuçlanmıştır. Böylece Tumblr’ın diÄŸer sosyal medya platformlarından hiçbir farkı kalmamış ve hedef kitlesini hızla kaybetmiÅŸtir. SimilarWeb’in verilerine göre yasaktan sonra kullanım oranı yüzde 30 civarında düÅŸmüÅŸ ve sonraki üç yıl içerisinde bu oran yüzde 40’lara kadar çıkmıştır.

“Tumblr internetteki en tuhaf yerlerden biri. Ne kadar tuhaf? GörünüÅŸe göre, Tumblr'daki kiÅŸilerin kendilerini LGBTQIA+ olarak tanımlama olasılığı diÄŸer tüm sosyal medya platformlarına göre %193 daha fazla… Twitter dahil…” sözleriyle internetin en queer platformu olduÄŸunu iddia eden Tumblr, kaybettiÄŸi kitleyi geri kazanmak için çabalamaya baÅŸlamıştır. Aradan 4 yıl geçmiÅŸ ve Kasım 2022’de, tam da Elon Musk’ın Twitter’ı devralmasıyla tetiklenen kitlesel göç tartışmalarının baÅŸladığı sırada, topluluk kurallarını güncelleyerek tekrar özgür bir platform olma yolunda adım atmıştır. Yeni düzenleme ile kullanıcılar, görmek istemedikleri içerik tiplerini filtreleyerek ve paylaÅŸtıkları içerikler cinsellik içeriyorsa uyarı ekleyerek anasayfaları üzerinde daha fazla kontrole sahip olabileceklerdir. Ancak sanatsal deÄŸeri olmayan ve odağı cinsellik olan içerikler hala yasaktır; bu da bir içeriÄŸin sanatsal deÄŸerine ve odağına kimin karar vereceÄŸine dair tartışmaları beraberinde getirmiÅŸtir.

tumblr_inline_p7yil1KOml1sp47it_1280.png

Kaynakça

bottom of page